Sermones
Kurzformat
Sermones / Erste Hälfte des 15. Jahrhunderts
1 Band (181 Blätter) : 21,5 × 15 cm - Papier
-
Beromünster, Stiftsbibliothek, C 11 (ehemals: C 11 quarto)
LEADER | 00000ntmaa2200000uc 4500 | ||
---|---|---|---|
001 | 991170473284505501 | ||
005 | 20240904184712.0 | ||
008 | 171113q14001449xx 00| | lat d | ||
019 | |a Exemplarspezifische Aufnahme, gesperrt für Veränderungen und das Anhängen von Signaturen. |5 HAN/11.11.2020/bmt | ||
035 | |a (HAN)000324966DSV05 | ||
035 | |a (EXLNZ-41SLSP_NETWORK)991170473284505501 | ||
035 | |a (41SLSP_UBS)9972419266005504 |9 (41SLSP_UBS)9972419266005504 | ||
040 | |a CH-001880-7 |b ger |e HAN-Katalogisierungsregeln | ||
046 | |a q |c 1400 |e 1449 | ||
245 | 0 | 0 | |a Sermones |
264 | 0 | |c Erste Hälfte des 15. Jahrhunderts | |
300 | |a 1 Band (181 Blätter) |c 21,5 × 15 cm | ||
336 | |b txt |2 rdacontent | ||
337 | |b n |2 rdamedia | ||
338 | |b nc |2 rdacarrier | ||
340 | |a Papier | ||
510 | 4 | |a Bruckner, Albert: Scriptoria medii aevi Helvetica. Bd. 9, Schreibschulen der Diözese Konstanz. Stadt und Landschaft Luzern, Genf 1964, S. 30 (Angaben falsch, Verwechslung mit C 13 quarto) | |
510 | 4 | |a Büchler-Mattmann, Helene: Das Stift Beromünster im Spätmittelalter, 1313–1500 Beiträge zur Sozial- und Kulturgeschichte, Beromünster 1976, S. 167 | |
546 | |a Lateinisch | ||
561 | |a Herkunft: Die drei Teile können aufgrund der Wasserzeichen zuverlässig noch in die erste Hälfte, wohl in das zweite Viertel des 15. Jahrhunderts datiert werden; Teil 3 ist möglicherweise einige Jahre älter als die anderen beiden. | ||
561 | |a Besitzer: Ludwig Zeller: Ar "Liber Ludowici Zeller, Ad Bibliothecam pertinet dominorum", zu ihm siehe Büchler, Beromünster, S. 165–170, 244 Anm. 128, 410 Nr. 409 mit weiterer Literatur. Das Rückenschild entspricht dem Eintrag als Nr. 10 im Catalogus librorum von 1826, doch stimmt der Inhalt nicht damit überein, sondern mit C 13. Im Catalogus Bibliothecae Beronensis von 1763 als Classis Nona Nr. 34 verzeichnet. | ||
563 | |a Mit himbeerrotem Leder bezogene Holzdeckel, 15. Jh., Vorderdeckel lose, Leder des Rückdeckels teilweise abgerissen. Ehemals zwei nach hinten greifende Langriemensschliessen, Riemenbefestigung der oberen im Vorderdeckel erhalten. Geflochtene Kapitale aus Leder. Schnitt grünlich gelb gefärbt. Vorsatzblatt (A) Papier, Wasserzeichen: Buchstabe A, Piccard, Wasserzeichenkartei Nr. 26501 (1418). Im Falz der ersten und der letzten Lage Pergamentfragmente einer glossierten Hs. des 14. Jhs. In den Spiegeln Abklatsch einer liturgischen Hs., 14. oder 15. Jh. Im vorderen Spiegel Exlibris des Chorherrenstifts Beromünster (Wegmann, Agnes: Schweizer Exlibris bis zum Jahre 1900, Zürich 1933-1937, Nr. 619). Auf dem Vorderdeckel Spur eines Titelschildes. Auf dem Rücken (falsches) Titelschild: "Tractatus de decem Praeceptis. No 10", 18. Jh. | ||
583 | 1 | |b Verzeichnung=Description=Inventaire |c Nov. 2017 |f HAN-Katalogisierungsregeln |i Katalogisierung Projekt Beromünster |k Führer/Mangold | |
596 | 3 | 1 | |g Ar |t Besitzeintrag, sonst leer |
596 | 3 | 1 | |g Av |t leer |
596 | 3 | 0 | |n Teil 1 |g 1r–131r |t Sermones (1. Advent – 24. Sonntag nach Pfingsten) |i >Dominica prima adventus<. Erunt signa in sole et luna et stellis etc. Istud ewangelium scribitur Luce 2º [Lc 21,25]. Legitur in eodem capitulo, quod dominus postquam vidit quid partarent divites et seniores populi vidit ibi unam viduam [Lc 21,1–2] … [1v] Istud est ewangelium in sensu suo: Nota quod Ysydorus dicit, quod in quolibet iudicio requiruntur 4(or) persone … [2v] >Dominica 2a adventus<. Cum audisset Iohannes in vinculis opera Christi [Mt 11,2]. Istud ewangelium scribitur Mt xi, quia legitur in precedenti capitulo quod Ihesus dixit ad discipulos suos: Ecce ego mitto vos … [3v] Istud est ewangelium in sensu suo: Hodie enim et isto tempore peragitur festum de adventu domini. Quare est notandum quod in sacra scriptura legimus de quadruplici adventu domini que signatur per 4or dominicas que sunt in adventu domini per ewangelia que leguntur illis dominicis diebus … |s 60 Predigten, die Auslegung des Evangeliums "sensu suo" meist nach längerer Paraphrase des Bibeltextes, die einzelnen stereotyp eingeleiteten Initien im Register. |
596 | 3 | 0 | |n Teil 1 |g 131v–132r |t Nachträge |i Iste gladius quem Iohannes in Apocalipsi vidit exeuntem de ore dei ex utraque parte accutum … Item rethorica scit persuadere iudici … Hic nota: Si septem artes liberales faciunt hominem liberum a curis secularibus … [132r] Nota, Hugo libro de anima dicit: Frustra cordis oculos erigit ad cognoscendum deum … |
596 | 3 | 1 | |n Teil 1 |g 132v |t leer |
596 | 3 | 0 | |n Teil 2 |g 133r–166v |t Tractatus de adventu spirituali |i [E]cce rex tuus venit tibi, Mt 21 [Mt 21,5]. Hec verba licet ad literam dicta sunt de adventu Christi in carnacione, tamen pro spirituali intellectu accipi possunt de adventu spirituali in devotam animam sive mentem ipsam videlicet exhortando ad preparacionem excitando per verba premissa: Ecce rex etc. … [137r] [E]cce rex tuus venit etc. Visum est de tribus preambulis ante adventum verbi et eius ingressum in mentem requisitum … [142v] [E]cce rex tuus venit tibi. Visis primo preambulis quibus se anima devota ad adventum domini et verbi disponat et 2º tribus aliis quibus ipsum verbum gratanter et honorifice suscipiat, videndum est nunc quid ipsi verbo in suo regno ostendere debeat … [152r] [E]cce rex tuus venit tibi etc. Viso primo qualiter mens devota se ad adventum verbi disponat … [157r] [S]uperius dictum de fontis mistica representacione 2º de aque largiflua emanacione 3º de ipsius fructifera degustacione … – … Ex gustu aque 3o tribuitur mente devote virtutum // |s Bricht am Ende der Seite ab. |
596 | 3 | 0 | |n Teil 2 |g 167r–168r |t Nachträge |i Utrum ix peccata aliena quorum si unum in morte deprehenditur sic dampnarunt, ac si proprio peccato. Primum est iussio. [Rest der Seite leer] [167v] Karena dicitur a karencia hominum vel cibariorum. Nam illis quibus iniugitur karena [sic] debent xlª diebus includi in aliquo loco secreto … [Darunter, von anderer Hand:] Signum magnum … [Apc 12,1]. Quamvis verba ista per excellenciam communiter applicentur ad beatam virginem … – … de quibus habes in ultimo capitulo regule, considera diligencius regulam etc. |v Vgl. Schneyer, Johannes Baptist: Repertorium der lateinischen Sermones des Mittelalters für die Zeit von 1150-1350, Münster Westfalen 1969–1980, Bd. 9, S. 592, Nr. 135. |
596 | 3 | 1 | |n Teil 2 |g 168v |t leer |
596 | 3 | 0 | |n Teil 3 |g 169r–180v |t Sermones: Dormi secure (Sanctorale, Serm. xxxii–xxxv: Ascensio domini – Nativitas Johannis Bapt.) |r Johannes de Werdena |i // deposita omni miseria in gloria resurrexit. Unde in signum huius dixit Mt 26: Postquam autem resurrexero … Corpora sanctorum resurgent sine ulla deformitate sine ulla corrupcione sine onere et difficultate propter quod spiritualia dicta sunt et resurgent fulgida sicut sol etc. >De ascensione domini<. Dominus Ihesus postquam locutus est … [Mc 16,19]. Karissimi, dicit enim Philosophus 4. Phisicorum, quod quanto unaqueque res est melior et perfectior tanto debetur ei locus alcior et perfectior … [176r] Tres sunt qui testimonium dant … [I Io 5,7]. Karissimi, dicit enim Aristoteles primo Methaphisice, quod signum scientis est posse docere … [179r] Erit magnus coram domino … [Lc 1,15]. Karissimi, dicit enim Aristoteles 6 Ethicorum, quod omnis cognicio fit per similitudinem … – … quia magnificavit dominus misericordiam suam cum illa et congratulabantur ei. Ideo dixit // |s Anfang und Ende unvollständig. |v GW M14900: [Johannes de Werdena]: Sermones dormi secure de tempore et de sanctis, Basel: [Berthold Ruppel], 28. 6. 1489, Bl. N1ra–O4ra. |v Schneyer, Johannes Baptist: Repertorium der lateinischen Sermones des Mittelalters für die Zeit von 1350-1500, Münster 2001, Johannes de Verdena, Nr. 103–106. |v Worstbrock, Franz Josef: Artikel Johannes von Werden, in: Die deutsche Literatur des Mittelalters. Verfasserlexikon (2. Aufl.), Bd. 4, Berlin / New York 1983, Sp. 811–813 |
596 | 0 | |a Wasserzeichen: Bl. 1–48, 61–72, 122–131 Rispe mit drei Trauben, Briquet, Les filigranes Nr. 13023 (1430); Bl. 50 und 53 Ochsenkopf, Piccard, Wasserzeichenkartei Nr. 79330 (1441); Bl. 75–120 Säule, Piccard, Wasserzeichenkartei Nr. 100064 (1433); Bl. 134–168 Frau, Piccard, Wasserzeichenkartei Nr. 21230 (1432); Bl. 169–180 Schlüssel, Piccard, Wasserzeichenkartei Nr. 120947 (1426) und 120990 (1426). | |
596 | 0 | |b 15 VI¹⁸⁰. Reklamanten. | |
596 | 0 | |c Alte Foliierung: 98 (neu 169) – 109 (neu 180). Neuere Foliierung: A. 1–180. | |
596 | 1 | |a Rubriziert, rote Überschriften und Unterstreichungen. |3 Teil 1 (Bl. 1–132) | |
596 | 1 | |a Rubriziert, rote Überschriften. |3 Teil 3 (Bl. 169–180) | |
596 | 1 | |b 2–4zeilige rote Lombarden, am Rand Vorgaben des Schreibers. |3 Teil 1 (Bl. 1–132) | |
596 | 1 | |b Raum für 2–3zeilige Initialen freigelassen, nicht ausgeführt. |3 Teil 2 (Bl. 133–168) | |
596 | 1 | |b Zweizeilige rote Lombarden. |3 Teil 3 (Bl. 169–180) | |
596 | 1 | |d Begrenzung des Schriftraums mit Stift, Schriftraum 15–16 × 9,5–10,5, 28–35 Zeilen. |e Jüngere gotische Buchkursive mit Schleifen von einer Hand. |3 Teil 1 (Bl. 1–132) | |
596 | 1 | |d Begrenzung des Schriftraums mit Stift, Schriftraum 15–15,5 × 10,5–11, 27–30 Zeilen. |e Jüngere gotische Buchkursive von einer Hand. |3 Teil 2 (Bl. 133–168) | |
596 | 1 | |d Begrenzung des Schriftraums mit Stift, Schriftraum 16 × 9,5, 30–36 Zeilen. Am Rand alphabetische Gliederung in 35 Textabschnitte. |e Jüngere gotische Buchkursive von einer Hand. |3 Teil 3 (Bl. 169–180) | |
596 | 1 | |f Korrekturen von der Hand der Schreiber, z.B. 10v, 44v, 77v und 107r, 140r und 165r, 171v und 177r. Gliedernde Marginalien 45v–48r, 62r–63r, 82v, 105r–106v, 135v, 141v und 147r, zudem 93r ein Quellennachweis von der gleichen Hand wie der letzte Nachtrag auf 131v–132r. Notazeichen 32v, 35r–v, 76r. 131v–132r und 167r–168r zeitgenössische Nachträge. | |
655 | 7 | |a Handschrift |2 gnd-content | |
690 | |a Schneyer, Repertorium 1150-1350 Bd. 9, S. 592, Nr. 135 |2 han-A4 | ||
690 | |a Schneyer, Repertorium 1350-1500, Johannes de Verdena Nr. 103 |2 han-A4 | ||
690 | |a Schneyer, Repertorium 1350-1500, Johannes de Verdena Nr. 104 |2 han-A4 | ||
690 | |a Schneyer, Repertorium 1350-1500, Johannes de Verdena Nr. 105 |2 han-A4 | ||
690 | |a Schneyer, Repertorium 1350-1500, Johannes de Verdena Nr. 106 |2 han-A4 | ||
690 | |a Abeuntes Pharisaei … [Mt 22,15]. Istud evangelium scribitur Matthaei 22º capitulo, et legitur postquam Ihesus dixisset et proposuisset multas parabolas Iudeis … Istud est evangelium in sensu suo: Abeuntes pharisaei etc. In isto evangelio 4or sunt consideranda, duo ex parte phariseaorum et duo ex parte Christi quomodo eis confudit [124v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Amen, amen dico vobis [Io 10,1]. Istud evangelium scribitur Iohannis xo, et legitur ibidem quod postquam Ihesus curavit illum caecum … Istud est evangelium in sensu suo: In isto evangelio tria ponuntur. Primum est quod dominus comparat se pastori vel ostio [76v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Amen, amen dico vobis … [Io 16,23]. Istud evangelium scribitur Iohannis 16, et legitur in eodem capitulo, quod dominus dixit ad discipulos suos: Modicum et iam non videbitis me … Istud est evangelium in sensu suo etc.: Petite et accipietis. Est igitur notandum quod 4(or) sunt nobis neccessaria si volumus a deo exaudiri [68r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Amen, amen dico vobis … [Mt 5,20]. Istud evangelium scribitur Matthaei vº, et legitur postquam Ihesus dixit discipulis suis: Vos estis lux mundi … Istud est evangelium in sensu suo: Vade prius reconciliari fratri tuo etc. Est igitur notandum quod quilibet christianus habet tres fratres [90r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Ascendens Ihesus in naviculam … [Mt 9,1]. Istud evangelium scribitur Matthaei viiiº, quia legitur in eodem capitulo postquam Ihesus curaverat socrum Simonis … Istud est evangelium in sensu suo: Et ideo notandum est quod per mare intelligitur praesens mundum propter 4or causas [26r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Ascendens Ihesus in naviculam … [Mt 9,1]. Istud evangelium scribitur Matthaei 9º, et legitur postquam venit in terram Genazareth accurerunt ei duo homines habentes demonia … Istud est evangelium in sensu suo: Ascendens Ihesus etc. In isto evangelio tria ponuntur, primo de navicula quam Ihesus intravit [117r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Assumpsit Ihesus xii discipulos suos … [Lc 18,31]. Istud evangelium scribitur Lucae xviiio, capitulo, quia in eodem capitulo legitur quod ille princeps Iudaeorum interrogabat Ihesum … Istud est evangelium in sensu suo etc.: In isto evangelio tria tanguntur, primum est quod Christus praedixit suam passionem [36r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Attendite a falsis prohetis … [Mt 7,15]. Istud evangelium scribitur Matthaei viio, et legitur quod quando dominus ad discipulos suos dixit: Omnia quaecumque vultis ut faciant vobis … Istud est evangelium in sensu suo etc.: Attendite a falsis etc. Est igitur notandum quod tres sunt false prophetae a quibus quilibet christianus debet se cavere [94r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Beati oculi qui vident … [Lc 10,23]. Istud evangelium scribitur Lucae xº, et legitur quod dominus noster postquam misit lxxii discipulos binos et binos … Istud est evangelium in sensu suo: Diliges dominum deum tuum. Est igitur notandum quod aliquis diligit alium propter 4(or) [104r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Cum appropinquaret Ihesus Ierosolimam [Lc 19,41]. Istud evangelium scribitur Lucae xix, et legitur quoniam dominus ivit ad Ierosolimam … Istud est evangelium in sensu suo etc.: Vidit Ihesus civitatem. In isto evangelio notatur quod letitia huius mundi statim vertitur [97v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Cum appropinquasset Ihesus Ierosolimis … [Mt 21,1] Istud evangelium scribitur Matthaei xxiº, legitur enim praecedenti capitulo, quod Ihesus assumpsit xxii discipulos suos secreto et ait illis: Ecce ascendimus Ierosolimam … Istud est evangelium in sensu suo: In isto evangelio 4(or) ponuntur in quibus dominus hodierna die fuit honorificatus [49r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Cum audisset Iohannes in vinculis … [Mt 11,2]. Istud evangelium scribitur Matthaei xi, quia legitur in praecedenti capitulo quod Ihesus dixit ad discipulos suos: Ecce ego mitto vos … Istud est evangelium in sensu suo: Hodie enim et isto tempore peragitur festum de adventu domini [2v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Cum descendisset Ihesus de monte … [Mt 8,1]. Istud evangelium scribitur Matthaei xviiio [sic], quia legitur in eodem capitulo, quod Ihesus fuit in monte Thabor et docuit ibi discipulos suos … Istud est evangelium in sensu suo: In isto evangelio iiii(or) considerantur, primo descensio de monte [23v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Cum ergo sero esset die illa … [Io 20,19]. Istud evangelium scribitur Iohannis xxo, et legitur in eodem capitulo, quod postquam Maria Magdalena quaesivisset corpus domini in monumento … Istud est evangelium in sensu suo: Infer digitum tuum huc etc. Dominus fecit Thomae sicut facit magister puerorum in scholis [59v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Cum intraret Ihesus in domum cuiusdam principis … [Lc 14,1]. Istud evangelium scribitur Lucae 14, et legitur postquam Ihesus dixisset haec verba … Istud est evangelium in sensu suo: Et ecce homo hydropicus erat ante illum etem. Est igitur notandum quod per istum hydropicum intelligitur avarus [113r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Cum turba multa esset cum Ihesu [Mc 8,1]. Istud evangelium scribitur Marci viiio, et legitur, quod postquam Ihesus curaverat illum mutum qui fuit ductus ad eum quando fuit apud mare Galileae … Dicit enim Chrysostomus quod sit credendum quod homines qui secuti fuerunt dominum quod sine cibo venerunt ad eum in solitudine [92r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Cum turbae irruerent in Ihesum … [Lc 5,1]. Istud evangelium scribitur Lucae vo, et legitur postquam Ihesus curaverat Simonem … Istud est evangelium in sensu suo etc.: Cum turba etc. Est notandum quod 4or tanguntur in isto evangelio, primo quod libenter debemus audire verbum dei [88r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Cum venerit paraclitus … [Io 15,26]. Istud evangelium scribitur Iohannis xvº, quia postquam Ihesus exiens de mundo et ad caelos ascendens apostolos relinquit … Istud est evangelium in sensu suo: Est igitur notandum quod in evangelio isto 4or tanguntur. Primo ostendit quod spiritus sanctus non solum a filio deberet venire nec a patre solum [70r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Cum videritis abominationem … [Mt 24,15]. Istud evangelium scribitur Matthaei 24o capitulo, et legitur, quia dominus exivit quodam die de templo et venerunt discipuli eius et dixerunt de aedificatione templi … Istud est evangelium in sensu suo etc.: Videbunt filium hominis etc. Unde Isidorus in libro de summo bono: In iudicio reprobi humanitate[m] in qua iudicaturus esse videbunt eum ut doleant, divinitatem eius non videbunt ne gaudeant [128v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Ductus est Ihesus in desertum [Mt 4,1]. Istud evangelium scribitur Matthaei 4º, quia Ihesus statim post baptismum ductus est in desertum … Illud est evangelium in sensu suo: Nota quod in isto evangelio 4or tanguntur, primo quare temptare voluit a diabolo [38r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Dum iret Ihesus in Ierosolimam [Lc 17,11]. Istud evangelium scribitur Lucae xvii, et legitur, quod postquam Ihesus proposuisset discipulis suis diversas parabolas … Istud est evangelium in sensu suo: In isto evangelio tria ponuntur. Primum est infirmitas istorum leprosorum [106v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Duo homines ascendebant in templum … [Lc 18,10]. Istud evangelium scribitur Lucae xviiio, et legitur, quod postquam dominus dixisset ad Pharisaeos unam parabolam de oratione … Istud est evangelium in sensu suo: Duo homines etc. In isto evangelio duo ponuntur scilicet de Pharisaeo et publicano, quare pro informationem cuiuslibet peccatorem [100r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Ecce rex tuus … [Mt 21,5]. Haec verba licet ad litteram dicta sunt de adventu Christi in carnatione, tamen pro spirituali intellectu accipi possunt de adventu spirituali in devotam animam sive mentem ipsam [133r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Ego et pater tuus … [Lc 2,48]. Istud evangelium scribitur Lucae 2º capitulo, et dicit sic: Cum puer Ihesus esset annorum xii … Istud est evangelium in sensu suo … Notandum est quod in querendo deum iiii(or) requiruntur [18r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Ego sum pastor bonus [Io 10,14]. Istud evangelium scribitur Iohannis xº, et legitur in eodem capitulo quod dominus noster Ihesus Christus salvator noster dixit ad Pharisaeos … Istud est evangelium in sensu suo etc.: Nota 4or in pastore bono [61v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Ego vox clamantis in deserto … [Lc 3,4]. Per intellectum istius evangelii est notandum quod Herodes rex … Istud est evangelium in sensu suo: Est igitur notandum quod triplex est via quam quilibet peccator debet ambulare [7r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Egressus Ihesus secessit … [Mt 15,21]. Istud evangelium scribitur Matthaei xvº, quia legitur in eodem capitulo, quod postquam Ihesus fuit Genazareth et sanavit ibi multos infirmos … Istud est evangelium in sensu suo: In isto evangelio tanguntur tria, primum est quare ista mulier invocavit dei misericordiam [40v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Erant appropinquantes publicani … [Lc 15,1]. Istud evangelium scribitur Lucae xvº, et legitur postquam Ihesus dixit ad Iudaeos illud evangelium … Istud est evangelium in sensu suo: Gaudium est dei super uno peccatore etc. Est igitur notandum de conversione peccatorum gaudet deus, gaudet ecclesia [85v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Erant Joseph et Maria mirantes … [Lc 2,33]. Et legitur in eodem capitulo quod Maria post purificationem secundum legem Mosi obtulit puerum suum in templo … Istud est evangelium in sensu suo: In isto evangelio Simeon in sua prophetia qua prophetaverat de Christo domino primo domini panem et hoc per gladium, 2º panis amaritudinem id est transibit animam tuam [13v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Erat Ihesus eiciens daemonium … [Lc 11,14]. Istud evangelium scribitur Lucae xio, legitur enim in eodem capitulo quod postquam dixisset ad discipulos: Quis vestrum habet amicum … Istud est evangelium in sensu suo: In isto evangelio tria tanguntur istius infirmi [42v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Erat quidam regulus [Io 4,46]. Istud evangelium scribitur Iohannis 4º, et legitur, quia salvator noster in tertiodecimo anno suo quadam die venit in Galilaeam … Istud est evangelium in sensu suo: Erat quidam regulus etc. In isto evangelio tria ponuntur, primo ponitur hic istius reguli magna crudelitas [120r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Erunt signa in sole … [Lc 21,25]. Istud evangelium scribitur Lucae 2º, legitur in eodem capitulo, quod dominus postquam vidit quid partarent divites et seniores populi vidit ibi unam viduam … Istud est evangelium in sensu suo: Nota quod Isidorus dicit quod in quolibet iudicio requiruntur 4(or) persone [1r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Estote misericordes [Lc 6,36]. Istud evangelium scribitur Lucae vio, et legitur, quod postquam Christus dixisset discipulis suis: Diligite inimicos vestros … Istud est evangelium in sensu suo: Estote misericordes etc. Est igitur notandum quod homo debet esse 4(or) modis misericors [81r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Exiens Ihesus de finibus Tyri … [Mc 7,31]. Istud evangelium scribitur Marci viio, et legitur, quod postquam Ihesus venisset in terram Tyri … Istud est evangelium in sensu suo: Adducunt ei surdum etc. Per istum surdum et mutum peccator intelligtur [102v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Exiit qui seminat … [Lc 8,5]. Istud evangelium scribitur Lucae viiiº, quia legitur in eodem capitulo quod postquam Ihesus exierat de domo Simonis… Istud est evangelium in sensu suo: In isto evangelio tria notantur, primo quis sit seminator [33v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Homo quidam erat dives [Lc 16,1]. Istud evangelium scribitur Lucae xviº, et legitur quod postquam salvator dixisset illam parabolam quod homo habuit duos filios … Istud est evangelium in sensu suo: Dixit vilicus … Istum vilicum ponet deus omnibus hominibus in exemplum [95v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Homo quidam fecit cenam magnam … [Lc 14,16]. Et legitur, quod postquam dominus dixisset ad Pharisaeos: Cum facis prandium … Istud est evangelium in sensu suo et non idiget expositionem quia satis planum est: Homo quidam fecit cenam magnam etc. Iste homo est deus [83r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Ibat Ihesus in civitatem que vocatur Naim [Lc 7,11]. Istud evangelium scribitur Lucae viiº, et legitur postquam Ihesus intrasset civitatem Capharnaum … Istud est evangelium in sensu suo: Ecce defunctus ille efferebatur etc. Est igitur notandum, quod per istum defunctum peccator intelligitur [111r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Loquente Ihesu ad turbas … [Mt 9,18]. Istud evangelium scribitur Matthaei 9o, et legitur, quia dominus noster quando comederat cum publicano qui fecerat ei convivium … Istud est evangelium in sensu suo: Filia mea modo defuncta est etc. Est igitur notandum quod filia significat quemlibet peccatorem [126v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Mane nobiscum domine … [Lc 24,29]. Istud evangelium scribitur Lucae 24, legitur in eodem capitulo: Postquam surrexit de sepulchro venerunt tres Mariae visitare sepulchrum … Istud est evangelium in sensu suo: Est igitur notandum quod tria sunt quae cogunt dominum ad manendum [53v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Manifestavit se iterum Ihesus … [Io 21,1]. Istud evangelium scribitur Iohannis 21, quia legitur in precedenti capitulo, quod cum Ihesus apparuisset discipulis suis simul exeuntibus … Istud est evangelium in sensu suo etc.: Erant simul Simon Petrus, etc. Nota quod 4(or) modis similes sunt homines quibus aliquando apparet [57v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Maria Magdalena et Maria Jacobi [Mc 16,1]. Istud evangelium scribitur Marci 16, legitur enim cum Christus fuit mortuus et positus in sepulchrum venerunt tres Mariae … Istud est evangelium in sensu suo: Primo est dicendum de istis mulieribus quare ipse prae caeteris venerunt ad monumentum [51r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Modicum et iam non videbitis me … [Io 16,16]. Istud evangelium scribitur Iohannis xvio, quia salvator noster ante passionem suam praedixit discipulis suis quod vellet retardere ab eis et quod deberent contristari de eius absentia … Istud est evangelium in sensu suo: Est igitur notandum quod Christus videbitur 4or modis [64r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Nemo potest duobus dominis servire [Mt 6,24]. Istud evangelium scribitur Matthai vio, et legitur, quod postquam dominus dixisset ad discipulos suos: Cum ieiunatis … Istud est evangelium in sensu suo: Nemo enim potest duobus dominis servire. Est igitur notandum quod 4(or) cause sunt quare homo non potest deo et mammone servire [108v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Nemo potest venire ad me … [Io 6,44]. Et legitur in eodem capitulo, quod Ihesus dixit ad Iudaeos: Ego sum panis vitae … Istud est evangelium in sensu suo: Nemo venit ad me nisi pater etc. Nota quod deus trahit hominem diversis modis, trahit enim hominem de peccato ad contritionem [79r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Nuptiae facte sunt … [Io 2,1]. Istud evangelium scribitur Iohannis 2o, quia legitur in precedenti capitulo, quod Johannes Baptista vidit Ihesum venientem ad se … Istud est evangelium in sensu suo: In isto evangelio 4or considerantur que multum commendant illum miraculum ibi factum [21r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Parvulus natus est nobis … [Is 9,6]. Cum sanctus Isaias multum prophetasset de adventu Christi et de eius incarnatione vidit turba communem tocius mundi [salutem] eo quod homo a captivitate diaboli non potest liberari nisi per incarnationem filii dei [9r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Pharisaei audientes … [Mt 22,34]. Istud evangelium scribitur Matthaei 22º, et legitur ibidem, quod Saducaei accesserunt ad Ihesum … Istud est evangelium in sensu suo: Est igitur notandum quod propter 4(or) causas debemus diligere dominum [115r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Post haec abiit Ihesus trans mare … [Io 6,1]. Istud evangelium scribitur Iohannis viº, quia in praecedenti capitulo [legitur], quod Ihesus curavit illum infirmum iuxta piscinam probaticam … Istud est evangelium in sensu suo: Nota quod haec dominica vocatur de panibus eo quod Christus quinque milia hominum de quinque panibus satiavit [45r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Postquam consummati sunt … [Lc 2,21]. Istud evangelium quod hodie legitur pro praesenti festivitate … Licet istud evangelium breve sit tamen multa in eo continentur, et notantur duo in isto evangelio de circumcisione domini [11v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Qui post me venit … [Io 1,15]. Evangelium sic incipit, quia Iudaei miserunt nuntios ad Iohannem de Ierusalem scilicet sacerdotes et levitas ut interrogarent eum … Istud est evangelium in sensu suo, in quo Iohannes duo tangit scilicet divinitatem et humanitatem [5v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Quis ex vobis arguet me … [Io 8,46]. Istud evangelium scribitur Iohannis viiio, quia in eodem capitulo legitur, quod ipsi Iudaei dixerunt quod pater eorum Abraham esset … Istud est evangelium in sensu suo: In isto evangelium 4(or) tanguntur, primo quod Christus fuit innocenter passus et sine omni culpa [47r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Si quis diligit me … [Io 14,23]. Istud evangelium scribitur Iohannis xiiiio, quia legitur ibidem quod imminentem domini passionem, cum dominus discipulis corpus suum dedisset … Istud est evangelium in sensu suo: Paraclitus autem spiritus sanctus. Hodie peragitur festum quo spiritus sanctus apostolis Christi datus fuit [72r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Sic enim deus dilexit mundum … [Io 3,16]. Istud evangelium scribitur Iohannis 3o, legitur enim in eodem capitulo quod Nicodemus princeps Iudaeorum venit nocte ad Ihesum … Istud est evangelium in sensu suo etc.: Sic deus dilexit mundum etc. Nota quod deus pater ostendit nobis 4(or) signa intimae dilectionis [74r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Signum magnum …[Apc 12,1]. Quamvis verba ista per excellentiam communiter applicentur ad beatam virginem [167v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Simile est regnum caelorum … [Mt 13,24]. Istud evangelium scribitur Matthaei 13, legitur enim in eodem capitulo, quod postquam dominus fuit egressus de domo in qua fuerat sedebat secus … Istud est evangelium in sensu suo: Nota quod in isto evangelio iiii(or) tanguntur sicut doctores ponunt [28v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Simile est regnum caelorum homini regi [Mt 22,2]. Istud evangelium scribitur Matthaei 22º, et legitur postquam dominus dixisset diversas parabolas … Istud est evangelium in sensu suo: Simile est regnum caelorum etc. Est igitur notandum quod in isto evangelio 4or ponuntur, primo quis sit iste rex [118v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Simile est regnum celorum … [Mt 18,23]. Istud evangelium scribitur Matthaei [xviiio], et legitur, quia quando Petrus interrogavit dominum dicens: Quotiens peccabit frater meus … Istud est evangelium in sensu suo etc.: Simile est regnum celorum. Per istum regem possumus intelligere deum [122r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Simile est regnum celorum patri familias … [Mt 20,1]. Istud evangelium scribitur Matthaei [xxo], legitur enim in precedenti capitulo, quod cum dominus dixisset quod dives difficile intrabit in regnum caelorum … Istud evangelium plenum est in sensu suo: Et igitur est notandum quod in isto evangelio 4or considerantur [30v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Stetit Ihesus in medio discipulorum suorum … [Lc 24,36]. Cum esset sero die illa … Istud est evangelium in sensu suo: Stetit Ihesus in medio discipulorum suorum, dicit enim Aristoteles, quod omnes virtus consistit in medio [55v] |2 han-A1 | ||
690 | |a Ubi est qui natus est rex Iudeorum … [Mt 2,2]. Et istud evangelium sic scribitur: Cum ergo esset natus Ihesus in Bethlehem in terra Iuda in diebus Herodis regis … Istud evangelium ergo est, plurem non indiget expositionem. Isti tres reges multum commendantur in evangelio praesenti [16r] |2 han-A1 | ||
690 | |a Vado ad eum qui misit me [Io 16,5]. Istud evangelium scribitur Iohannis xvi, Christus enim ante suam ascensionem praedixit discipulis suis quod vellet retardere ab eis … Istud est evangelium in sensu suo: Istud evangelium duo dicit [66r] |2 han-A1 | ||
700 | 0 | |a Johannes |c de Werdena |d -1437 |0 (DE-588)100363806 |e Verfasser |4 aut | |
700 | 0 | 2 | |a Johannes |c de Werdena |d -1437 |t Dormi secure |
700 | 1 | |a Zeller, Ludwig |d XXXX-1491 |0 (DE-588)114986981X |e Früherer Eigentümer |4 fmo | |
730 | 0 | |a Tractatus de adventu spirituali | |
852 | 4 | |b A380 |c 380BI |j C 11 (ehemals: C 11 quarto) |9 (41SLSP_UBS)9972419266005504 | |
900 | |f HANcollect_this handschrift | ||
900 | |a HANunikat | ||
910 | |c Die Katalogdaten stehen unter der Lizenz CC-BY zur Weiternutzung zur Verfügung. | ||
949 | |c 380BI |p 68 |j C 11 (ehemals: C 11 quarto) |b A380 |9 (41SLSP_UBS)9972419266005504 | ||
986 | |a (41SLSP_UBS)9972419266005504 |9 (41SLSP_UBS)9972419266005504 |
Basisinformationen
Signatur:
-
Beromünster, Stiftsbibliothek, C 11 (ehemals: C 11 quarto)
Ressourcentyp:
Buchhandschrift
Titel:
Sermones
Entstehungsangaben:
Erste Hälfte des 15. Jahrhunderts
Entstehungszeit (normiert):
1400 - 1449
Physische Beschreibung:
-
1 Band (181 Blätter); 21,5 × 15 cm
Physische Beschaffenheit:
-
Papier
Inhalt und innere Ordnung
Inhalt:
-
[Ar]. Besitzeintrag, sonst leer
-
[Av]. leer
-
Teil 1. [1r–131r]. Sermones (1. Advent – 24. Sonntag nach Pfingsten). >Dominica prima adventus<. Erunt signa in sole et luna et stellis etc. Istud ewangelium scribitur Luce 2º [Lc 21,25]. Legitur in eodem capitulo, quod dominus postquam vidit quid partarent divites et seniores populi vidit ibi unam viduam [Lc 21,1–2] … [1v] Istud est ewangelium in sensu suo: Nota quod Ysydorus dicit, quod in quolibet iudicio requiruntur 4(or) persone … [2v] >Dominica 2a adventus<. Cum audisset Iohannes in vinculis opera Christi [Mt 11,2]. Istud ewangelium scribitur Mt xi, quia legitur in precedenti capitulo quod Ihesus dixit ad discipulos suos: Ecce ego mitto vos … [3v] Istud est ewangelium in sensu suo: Hodie enim et isto tempore peragitur festum de adventu domini. Quare est notandum quod in sacra scriptura legimus de quadruplici adventu domini que signatur per 4or dominicas que sunt in adventu domini per ewangelia que leguntur illis dominicis diebus …. 60 Predigten, die Auslegung des Evangeliums "sensu suo" meist nach längerer Paraphrase des Bibeltextes, die einzelnen stereotyp eingeleiteten Initien im Register.
-
Teil 1. [131v–132r]. Nachträge. Iste gladius quem Iohannes in Apocalipsi vidit exeuntem de ore dei ex utraque parte accutum … Item rethorica scit persuadere iudici … Hic nota: Si septem artes liberales faciunt hominem liberum a curis secularibus … [132r] Nota, Hugo libro de anima dicit: Frustra cordis oculos erigit ad cognoscendum deum …
-
Teil 1. [132v]. leer
-
Teil 2. [133r–166v]. Tractatus de adventu spirituali. [E]cce rex tuus venit tibi, Mt 21 [Mt 21,5]. Hec verba licet ad literam dicta sunt de adventu Christi in carnacione, tamen pro spirituali intellectu accipi possunt de adventu spirituali in devotam animam sive mentem ipsam videlicet exhortando ad preparacionem excitando per verba premissa: Ecce rex etc. … [137r] [E]cce rex tuus venit etc. Visum est de tribus preambulis ante adventum verbi et eius ingressum in mentem requisitum … [142v] [E]cce rex tuus venit tibi. Visis primo preambulis quibus se anima devota ad adventum domini et verbi disponat et 2º tribus aliis quibus ipsum verbum gratanter et honorifice suscipiat, videndum est nunc quid ipsi verbo in suo regno ostendere debeat … [152r] [E]cce rex tuus venit tibi etc. Viso primo qualiter mens devota se ad adventum verbi disponat … [157r] [S]uperius dictum de fontis mistica representacione 2º de aque largiflua emanacione 3º de ipsius fructifera degustacione … – … Ex gustu aque 3o tribuitur mente devote virtutum //. Bricht am Ende der Seite ab.
-
Teil 2. [167r–168r]. Nachträge. Utrum ix peccata aliena quorum si unum in morte deprehenditur sic dampnarunt, ac si proprio peccato. Primum est iussio. [Rest der Seite leer] [167v] Karena dicitur a karencia hominum vel cibariorum. Nam illis quibus iniugitur karena [sic] debent xlª diebus includi in aliquo loco secreto … [Darunter, von anderer Hand:] Signum magnum … [Apc 12,1]. Quamvis verba ista per excellenciam communiter applicentur ad beatam virginem … – … de quibus habes in ultimo capitulo regule, considera diligencius regulam etc.. Vgl. Schneyer, Johannes Baptist: Repertorium der lateinischen Sermones des Mittelalters für die Zeit von 1150-1350, Münster Westfalen 1969–1980, Bd. 9, S. 592, Nr. 135.
-
Teil 2. [168v]. leer
-
Teil 3. [169r–180v]. Sermones: Dormi secure (Sanctorale, Serm. xxxii–xxxv: Ascensio domini – Nativitas Johannis Bapt.). Johannes de Werdena. // deposita omni miseria in gloria resurrexit. Unde in signum huius dixit Mt 26: Postquam autem resurrexero … Corpora sanctorum resurgent sine ulla deformitate sine ulla corrupcione sine onere et difficultate propter quod spiritualia dicta sunt et resurgent fulgida sicut sol etc. >De ascensione domini<. Dominus Ihesus postquam locutus est … [Mc 16,19]. Karissimi, dicit enim Philosophus 4. Phisicorum, quod quanto unaqueque res est melior et perfectior tanto debetur ei locus alcior et perfectior … [176r] Tres sunt qui testimonium dant … [I Io 5,7]. Karissimi, dicit enim Aristoteles primo Methaphisice, quod signum scientis est posse docere … [179r] Erit magnus coram domino … [Lc 1,15]. Karissimi, dicit enim Aristoteles 6 Ethicorum, quod omnis cognicio fit per similitudinem … – … quia magnificavit dominus misericordiam suam cum illa et congratulabantur ei. Ideo dixit //. Anfang und Ende unvollständig.. GW M14900: [Johannes de Werdena]: Sermones dormi secure de tempore et de sanctis, Basel: [Berthold Ruppel], 28. 6. 1489, Bl. N1ra–O4ra.. Schneyer, Johannes Baptist: Repertorium der lateinischen Sermones des Mittelalters für die Zeit von 1350-1500, Münster 2001, Johannes de Verdena, Nr. 103–106.. Worstbrock, Franz Josef: Artikel Johannes von Werden, in: Die deutsche Literatur des Mittelalters. Verfasserlexikon (2. Aufl.), Bd. 4, Berlin / New York 1983, Sp. 811–813
Initien:
-
Abeuntes Pharisaei … [Mt 22,15]. Istud evangelium scribitur Matthaei 22º capitulo, et legitur postquam Ihesus dixisset et proposuisset multas parabolas Iudeis … Istud est evangelium in sensu suo: Abeuntes pharisaei etc. In isto evangelio 4or sunt consideranda, duo ex parte phariseaorum et duo ex parte Christi quomodo eis confudit [124v]
-
Amen, amen dico vobis [Io 10,1]. Istud evangelium scribitur Iohannis xo, et legitur ibidem quod postquam Ihesus curavit illum caecum … Istud est evangelium in sensu suo: In isto evangelio tria ponuntur. Primum est quod dominus comparat se pastori vel ostio [76v]
-
Amen, amen dico vobis … [Io 16,23]. Istud evangelium scribitur Iohannis 16, et legitur in eodem capitulo, quod dominus dixit ad discipulos suos: Modicum et iam non videbitis me … Istud est evangelium in sensu suo etc.: Petite et accipietis. Est igitur notandum quod 4(or) sunt nobis neccessaria si volumus a deo exaudiri [68r]
-
Amen, amen dico vobis … [Mt 5,20]. Istud evangelium scribitur Matthaei vº, et legitur postquam Ihesus dixit discipulis suis: Vos estis lux mundi … Istud est evangelium in sensu suo: Vade prius reconciliari fratri tuo etc. Est igitur notandum quod quilibet christianus habet tres fratres [90r]
-
Ascendens Ihesus in naviculam … [Mt 9,1]. Istud evangelium scribitur Matthaei viiiº, quia legitur in eodem capitulo postquam Ihesus curaverat socrum Simonis … Istud est evangelium in sensu suo: Et ideo notandum est quod per mare intelligitur praesens mundum propter 4or causas [26r]
-
Ascendens Ihesus in naviculam … [Mt 9,1]. Istud evangelium scribitur Matthaei 9º, et legitur postquam venit in terram Genazareth accurerunt ei duo homines habentes demonia … Istud est evangelium in sensu suo: Ascendens Ihesus etc. In isto evangelio tria ponuntur, primo de navicula quam Ihesus intravit [117r]
-
Assumpsit Ihesus xii discipulos suos … [Lc 18,31]. Istud evangelium scribitur Lucae xviiio, capitulo, quia in eodem capitulo legitur quod ille princeps Iudaeorum interrogabat Ihesum … Istud est evangelium in sensu suo etc.: In isto evangelio tria tanguntur, primum est quod Christus praedixit suam passionem [36r]
-
Attendite a falsis prohetis … [Mt 7,15]. Istud evangelium scribitur Matthaei viio, et legitur quod quando dominus ad discipulos suos dixit: Omnia quaecumque vultis ut faciant vobis … Istud est evangelium in sensu suo etc.: Attendite a falsis etc. Est igitur notandum quod tres sunt false prophetae a quibus quilibet christianus debet se cavere [94r]
-
Beati oculi qui vident … [Lc 10,23]. Istud evangelium scribitur Lucae xº, et legitur quod dominus noster postquam misit lxxii discipulos binos et binos … Istud est evangelium in sensu suo: Diliges dominum deum tuum. Est igitur notandum quod aliquis diligit alium propter 4(or) [104r]
-
Cum appropinquaret Ihesus Ierosolimam [Lc 19,41]. Istud evangelium scribitur Lucae xix, et legitur quoniam dominus ivit ad Ierosolimam … Istud est evangelium in sensu suo etc.: Vidit Ihesus civitatem. In isto evangelio notatur quod letitia huius mundi statim vertitur [97v]
-
Cum appropinquasset Ihesus Ierosolimis … [Mt 21,1] Istud evangelium scribitur Matthaei xxiº, legitur enim praecedenti capitulo, quod Ihesus assumpsit xxii discipulos suos secreto et ait illis: Ecce ascendimus Ierosolimam … Istud est evangelium in sensu suo: In isto evangelio 4(or) ponuntur in quibus dominus hodierna die fuit honorificatus [49r]
-
Cum audisset Iohannes in vinculis … [Mt 11,2]. Istud evangelium scribitur Matthaei xi, quia legitur in praecedenti capitulo quod Ihesus dixit ad discipulos suos: Ecce ego mitto vos … Istud est evangelium in sensu suo: Hodie enim et isto tempore peragitur festum de adventu domini [2v]
-
Cum descendisset Ihesus de monte … [Mt 8,1]. Istud evangelium scribitur Matthaei xviiio [sic], quia legitur in eodem capitulo, quod Ihesus fuit in monte Thabor et docuit ibi discipulos suos … Istud est evangelium in sensu suo: In isto evangelio iiii(or) considerantur, primo descensio de monte [23v]
-
Cum ergo sero esset die illa … [Io 20,19]. Istud evangelium scribitur Iohannis xxo, et legitur in eodem capitulo, quod postquam Maria Magdalena quaesivisset corpus domini in monumento … Istud est evangelium in sensu suo: Infer digitum tuum huc etc. Dominus fecit Thomae sicut facit magister puerorum in scholis [59v]
-
Cum intraret Ihesus in domum cuiusdam principis … [Lc 14,1]. Istud evangelium scribitur Lucae 14, et legitur postquam Ihesus dixisset haec verba … Istud est evangelium in sensu suo: Et ecce homo hydropicus erat ante illum etem. Est igitur notandum quod per istum hydropicum intelligitur avarus [113r]
-
Cum turba multa esset cum Ihesu [Mc 8,1]. Istud evangelium scribitur Marci viiio, et legitur, quod postquam Ihesus curaverat illum mutum qui fuit ductus ad eum quando fuit apud mare Galileae … Dicit enim Chrysostomus quod sit credendum quod homines qui secuti fuerunt dominum quod sine cibo venerunt ad eum in solitudine [92r]
-
Cum turbae irruerent in Ihesum … [Lc 5,1]. Istud evangelium scribitur Lucae vo, et legitur postquam Ihesus curaverat Simonem … Istud est evangelium in sensu suo etc.: Cum turba etc. Est notandum quod 4or tanguntur in isto evangelio, primo quod libenter debemus audire verbum dei [88r]
-
Cum venerit paraclitus … [Io 15,26]. Istud evangelium scribitur Iohannis xvº, quia postquam Ihesus exiens de mundo et ad caelos ascendens apostolos relinquit … Istud est evangelium in sensu suo: Est igitur notandum quod in evangelio isto 4or tanguntur. Primo ostendit quod spiritus sanctus non solum a filio deberet venire nec a patre solum [70r]
-
Cum videritis abominationem … [Mt 24,15]. Istud evangelium scribitur Matthaei 24o capitulo, et legitur, quia dominus exivit quodam die de templo et venerunt discipuli eius et dixerunt de aedificatione templi … Istud est evangelium in sensu suo etc.: Videbunt filium hominis etc. Unde Isidorus in libro de summo bono: In iudicio reprobi humanitate[m] in qua iudicaturus esse videbunt eum ut doleant, divinitatem eius non videbunt ne gaudeant [128v]
-
Ductus est Ihesus in desertum [Mt 4,1]. Istud evangelium scribitur Matthaei 4º, quia Ihesus statim post baptismum ductus est in desertum … Illud est evangelium in sensu suo: Nota quod in isto evangelio 4or tanguntur, primo quare temptare voluit a diabolo [38r]
-
Dum iret Ihesus in Ierosolimam [Lc 17,11]. Istud evangelium scribitur Lucae xvii, et legitur, quod postquam Ihesus proposuisset discipulis suis diversas parabolas … Istud est evangelium in sensu suo: In isto evangelio tria ponuntur. Primum est infirmitas istorum leprosorum [106v]
-
Duo homines ascendebant in templum … [Lc 18,10]. Istud evangelium scribitur Lucae xviiio, et legitur, quod postquam dominus dixisset ad Pharisaeos unam parabolam de oratione … Istud est evangelium in sensu suo: Duo homines etc. In isto evangelio duo ponuntur scilicet de Pharisaeo et publicano, quare pro informationem cuiuslibet peccatorem [100r]
-
Ecce rex tuus … [Mt 21,5]. Haec verba licet ad litteram dicta sunt de adventu Christi in carnatione, tamen pro spirituali intellectu accipi possunt de adventu spirituali in devotam animam sive mentem ipsam [133r]
-
Ego et pater tuus … [Lc 2,48]. Istud evangelium scribitur Lucae 2º capitulo, et dicit sic: Cum puer Ihesus esset annorum xii … Istud est evangelium in sensu suo … Notandum est quod in querendo deum iiii(or) requiruntur [18r]
-
Ego sum pastor bonus [Io 10,14]. Istud evangelium scribitur Iohannis xº, et legitur in eodem capitulo quod dominus noster Ihesus Christus salvator noster dixit ad Pharisaeos … Istud est evangelium in sensu suo etc.: Nota 4or in pastore bono [61v]
-
Ego vox clamantis in deserto … [Lc 3,4]. Per intellectum istius evangelii est notandum quod Herodes rex … Istud est evangelium in sensu suo: Est igitur notandum quod triplex est via quam quilibet peccator debet ambulare [7r]
-
Egressus Ihesus secessit … [Mt 15,21]. Istud evangelium scribitur Matthaei xvº, quia legitur in eodem capitulo, quod postquam Ihesus fuit Genazareth et sanavit ibi multos infirmos … Istud est evangelium in sensu suo: In isto evangelio tanguntur tria, primum est quare ista mulier invocavit dei misericordiam [40v]
-
Erant appropinquantes publicani … [Lc 15,1]. Istud evangelium scribitur Lucae xvº, et legitur postquam Ihesus dixit ad Iudaeos illud evangelium … Istud est evangelium in sensu suo: Gaudium est dei super uno peccatore etc. Est igitur notandum de conversione peccatorum gaudet deus, gaudet ecclesia [85v]
-
Erant Joseph et Maria mirantes … [Lc 2,33]. Et legitur in eodem capitulo quod Maria post purificationem secundum legem Mosi obtulit puerum suum in templo … Istud est evangelium in sensu suo: In isto evangelio Simeon in sua prophetia qua prophetaverat de Christo domino primo domini panem et hoc per gladium, 2º panis amaritudinem id est transibit animam tuam [13v]
-
Erat Ihesus eiciens daemonium … [Lc 11,14]. Istud evangelium scribitur Lucae xio, legitur enim in eodem capitulo quod postquam dixisset ad discipulos: Quis vestrum habet amicum … Istud est evangelium in sensu suo: In isto evangelio tria tanguntur istius infirmi [42v]
-
Erat quidam regulus [Io 4,46]. Istud evangelium scribitur Iohannis 4º, et legitur, quia salvator noster in tertiodecimo anno suo quadam die venit in Galilaeam … Istud est evangelium in sensu suo: Erat quidam regulus etc. In isto evangelio tria ponuntur, primo ponitur hic istius reguli magna crudelitas [120r]
-
Erunt signa in sole … [Lc 21,25]. Istud evangelium scribitur Lucae 2º, legitur in eodem capitulo, quod dominus postquam vidit quid partarent divites et seniores populi vidit ibi unam viduam … Istud est evangelium in sensu suo: Nota quod Isidorus dicit quod in quolibet iudicio requiruntur 4(or) persone [1r]
-
Estote misericordes [Lc 6,36]. Istud evangelium scribitur Lucae vio, et legitur, quod postquam Christus dixisset discipulis suis: Diligite inimicos vestros … Istud est evangelium in sensu suo: Estote misericordes etc. Est igitur notandum quod homo debet esse 4(or) modis misericors [81r]
-
Exiens Ihesus de finibus Tyri … [Mc 7,31]. Istud evangelium scribitur Marci viio, et legitur, quod postquam Ihesus venisset in terram Tyri … Istud est evangelium in sensu suo: Adducunt ei surdum etc. Per istum surdum et mutum peccator intelligtur [102v]
-
Exiit qui seminat … [Lc 8,5]. Istud evangelium scribitur Lucae viiiº, quia legitur in eodem capitulo quod postquam Ihesus exierat de domo Simonis… Istud est evangelium in sensu suo: In isto evangelio tria notantur, primo quis sit seminator [33v]
-
Homo quidam erat dives [Lc 16,1]. Istud evangelium scribitur Lucae xviº, et legitur quod postquam salvator dixisset illam parabolam quod homo habuit duos filios … Istud est evangelium in sensu suo: Dixit vilicus … Istum vilicum ponet deus omnibus hominibus in exemplum [95v]
-
Homo quidam fecit cenam magnam … [Lc 14,16]. Et legitur, quod postquam dominus dixisset ad Pharisaeos: Cum facis prandium … Istud est evangelium in sensu suo et non idiget expositionem quia satis planum est: Homo quidam fecit cenam magnam etc. Iste homo est deus [83r]
-
Ibat Ihesus in civitatem que vocatur Naim [Lc 7,11]. Istud evangelium scribitur Lucae viiº, et legitur postquam Ihesus intrasset civitatem Capharnaum … Istud est evangelium in sensu suo: Ecce defunctus ille efferebatur etc. Est igitur notandum, quod per istum defunctum peccator intelligitur [111r]
-
Loquente Ihesu ad turbas … [Mt 9,18]. Istud evangelium scribitur Matthaei 9o, et legitur, quia dominus noster quando comederat cum publicano qui fecerat ei convivium … Istud est evangelium in sensu suo: Filia mea modo defuncta est etc. Est igitur notandum quod filia significat quemlibet peccatorem [126v]
-
Mane nobiscum domine … [Lc 24,29]. Istud evangelium scribitur Lucae 24, legitur in eodem capitulo: Postquam surrexit de sepulchro venerunt tres Mariae visitare sepulchrum … Istud est evangelium in sensu suo: Est igitur notandum quod tria sunt quae cogunt dominum ad manendum [53v]
-
Manifestavit se iterum Ihesus … [Io 21,1]. Istud evangelium scribitur Iohannis 21, quia legitur in precedenti capitulo, quod cum Ihesus apparuisset discipulis suis simul exeuntibus … Istud est evangelium in sensu suo etc.: Erant simul Simon Petrus, etc. Nota quod 4(or) modis similes sunt homines quibus aliquando apparet [57v]
-
Maria Magdalena et Maria Jacobi [Mc 16,1]. Istud evangelium scribitur Marci 16, legitur enim cum Christus fuit mortuus et positus in sepulchrum venerunt tres Mariae … Istud est evangelium in sensu suo: Primo est dicendum de istis mulieribus quare ipse prae caeteris venerunt ad monumentum [51r]
-
Modicum et iam non videbitis me … [Io 16,16]. Istud evangelium scribitur Iohannis xvio, quia salvator noster ante passionem suam praedixit discipulis suis quod vellet retardere ab eis et quod deberent contristari de eius absentia … Istud est evangelium in sensu suo: Est igitur notandum quod Christus videbitur 4or modis [64r]
-
Nemo potest duobus dominis servire [Mt 6,24]. Istud evangelium scribitur Matthai vio, et legitur, quod postquam dominus dixisset ad discipulos suos: Cum ieiunatis … Istud est evangelium in sensu suo: Nemo enim potest duobus dominis servire. Est igitur notandum quod 4(or) cause sunt quare homo non potest deo et mammone servire [108v]
-
Nemo potest venire ad me … [Io 6,44]. Et legitur in eodem capitulo, quod Ihesus dixit ad Iudaeos: Ego sum panis vitae … Istud est evangelium in sensu suo: Nemo venit ad me nisi pater etc. Nota quod deus trahit hominem diversis modis, trahit enim hominem de peccato ad contritionem [79r]
-
Nuptiae facte sunt … [Io 2,1]. Istud evangelium scribitur Iohannis 2o, quia legitur in precedenti capitulo, quod Johannes Baptista vidit Ihesum venientem ad se … Istud est evangelium in sensu suo: In isto evangelio 4or considerantur que multum commendant illum miraculum ibi factum [21r]
-
Parvulus natus est nobis … [Is 9,6]. Cum sanctus Isaias multum prophetasset de adventu Christi et de eius incarnatione vidit turba communem tocius mundi [salutem] eo quod homo a captivitate diaboli non potest liberari nisi per incarnationem filii dei [9r]
-
Pharisaei audientes … [Mt 22,34]. Istud evangelium scribitur Matthaei 22º, et legitur ibidem, quod Saducaei accesserunt ad Ihesum … Istud est evangelium in sensu suo: Est igitur notandum quod propter 4(or) causas debemus diligere dominum [115r]
-
Post haec abiit Ihesus trans mare … [Io 6,1]. Istud evangelium scribitur Iohannis viº, quia in praecedenti capitulo [legitur], quod Ihesus curavit illum infirmum iuxta piscinam probaticam … Istud est evangelium in sensu suo: Nota quod haec dominica vocatur de panibus eo quod Christus quinque milia hominum de quinque panibus satiavit [45r]
-
Postquam consummati sunt … [Lc 2,21]. Istud evangelium quod hodie legitur pro praesenti festivitate … Licet istud evangelium breve sit tamen multa in eo continentur, et notantur duo in isto evangelio de circumcisione domini [11v]
-
Qui post me venit … [Io 1,15]. Evangelium sic incipit, quia Iudaei miserunt nuntios ad Iohannem de Ierusalem scilicet sacerdotes et levitas ut interrogarent eum … Istud est evangelium in sensu suo, in quo Iohannes duo tangit scilicet divinitatem et humanitatem [5v]
-
Quis ex vobis arguet me … [Io 8,46]. Istud evangelium scribitur Iohannis viiio, quia in eodem capitulo legitur, quod ipsi Iudaei dixerunt quod pater eorum Abraham esset … Istud est evangelium in sensu suo: In isto evangelium 4(or) tanguntur, primo quod Christus fuit innocenter passus et sine omni culpa [47r]
-
Si quis diligit me … [Io 14,23]. Istud evangelium scribitur Iohannis xiiiio, quia legitur ibidem quod imminentem domini passionem, cum dominus discipulis corpus suum dedisset … Istud est evangelium in sensu suo: Paraclitus autem spiritus sanctus. Hodie peragitur festum quo spiritus sanctus apostolis Christi datus fuit [72r]
-
Sic enim deus dilexit mundum … [Io 3,16]. Istud evangelium scribitur Iohannis 3o, legitur enim in eodem capitulo quod Nicodemus princeps Iudaeorum venit nocte ad Ihesum … Istud est evangelium in sensu suo etc.: Sic deus dilexit mundum etc. Nota quod deus pater ostendit nobis 4(or) signa intimae dilectionis [74r]
-
Signum magnum …[Apc 12,1]. Quamvis verba ista per excellentiam communiter applicentur ad beatam virginem [167v]
-
Simile est regnum caelorum … [Mt 13,24]. Istud evangelium scribitur Matthaei 13, legitur enim in eodem capitulo, quod postquam dominus fuit egressus de domo in qua fuerat sedebat secus … Istud est evangelium in sensu suo: Nota quod in isto evangelio iiii(or) tanguntur sicut doctores ponunt [28v]
-
Simile est regnum caelorum homini regi [Mt 22,2]. Istud evangelium scribitur Matthaei 22º, et legitur postquam dominus dixisset diversas parabolas … Istud est evangelium in sensu suo: Simile est regnum caelorum etc. Est igitur notandum quod in isto evangelio 4or ponuntur, primo quis sit iste rex [118v]
-
Simile est regnum celorum … [Mt 18,23]. Istud evangelium scribitur Matthaei [xviiio], et legitur, quia quando Petrus interrogavit dominum dicens: Quotiens peccabit frater meus … Istud est evangelium in sensu suo etc.: Simile est regnum celorum. Per istum regem possumus intelligere deum [122r]
-
Simile est regnum celorum patri familias … [Mt 20,1]. Istud evangelium scribitur Matthaei [xxo], legitur enim in precedenti capitulo, quod cum dominus dixisset quod dives difficile intrabit in regnum caelorum … Istud evangelium plenum est in sensu suo: Et igitur est notandum quod in isto evangelio 4or considerantur [30v]
-
Stetit Ihesus in medio discipulorum suorum … [Lc 24,36]. Cum esset sero die illa … Istud est evangelium in sensu suo: Stetit Ihesus in medio discipulorum suorum, dicit enim Aristoteles, quod omnes virtus consistit in medio [55v]
-
Ubi est qui natus est rex Iudeorum … [Mt 2,2]. Et istud evangelium sic scribitur: Cum ergo esset natus Ihesus in Bethlehem in terra Iuda in diebus Herodis regis … Istud evangelium ergo est, plurem non indiget expositionem. Isti tres reges multum commendantur in evangelio praesenti [16r]
-
Vado ad eum qui misit me [Io 16,5]. Istud evangelium scribitur Iohannis xvi, Christus enim ante suam ascensionem praedixit discipulis suis quod vellet retardere ab eis … Istud est evangelium in sensu suo: Istud evangelium duo dicit [66r]
Anmerkungen
Sprache, Schrift:
Lateinisch
Geschichte
Entstehungs-, Besitz- und Sammlungsgeschichte:
Herkunft: Die drei Teile können aufgrund der Wasserzeichen zuverlässig noch in die erste Hälfte, wohl in das zweite Viertel des 15. Jahrhunderts datiert werden; Teil 3 ist möglicherweise einige Jahre älter als die anderen beiden.
Besitzer: Ludwig Zeller: Ar "Liber Ludowici Zeller, Ad Bibliothecam pertinet dominorum", zu ihm siehe Büchler, Beromünster, S. 165–170, 244 Anm. 128, 410 Nr. 409 mit weiterer Literatur. Das Rückenschild entspricht dem Eintrag als Nr. 10 im Catalogus librorum von 1826, doch stimmt der Inhalt nicht damit überein, sondern mit C 13. Im Catalogus Bibliothecae Beronensis von 1763 als Classis Nona Nr. 34 verzeichnet.
Einband
Einband:
Mit himbeerrotem Leder bezogene Holzdeckel, 15. Jh., Vorderdeckel lose, Leder des Rückdeckels teilweise abgerissen. Ehemals zwei nach hinten greifende Langriemensschliessen, Riemenbefestigung der oberen im Vorderdeckel erhalten. Geflochtene Kapitale aus Leder. Schnitt grünlich gelb gefärbt. Vorsatzblatt (A) Papier, Wasserzeichen: Buchstabe A, Piccard, Wasserzeichenkartei Nr. 26501 (1418). Im Falz der ersten und der letzten Lage Pergamentfragmente einer glossierten Hs. des 14. Jhs. In den Spiegeln Abklatsch einer liturgischen Hs., 14. oder 15. Jh. Im vorderen Spiegel Exlibris des Chorherrenstifts Beromünster (Wegmann, Agnes: Schweizer Exlibris bis zum Jahre 1900, Zürich 1933-1937, Nr. 619). Auf dem Vorderdeckel Spur eines Titelschildes. Auf dem Rücken (falsches) Titelschild: "Tractatus de decem Praeceptis. No 10", 18. Jh.
Buchblock
Beschreibstoff:
Wasserzeichen: Bl. 1–48, 61–72, 122–131 Rispe mit drei Trauben, Briquet, Les filigranes Nr. 13023 (1430); Bl. 50 und 53 Ochsenkopf, Piccard, Wasserzeichenkartei Nr. 79330 (1441); Bl. 75–120 Säule, Piccard, Wasserzeichenkartei Nr. 100064 (1433); Bl. 134–168 Frau, Piccard, Wasserzeichenkartei Nr. 21230 (1432); Bl. 169–180 Schlüssel, Piccard, Wasserzeichenkartei Nr. 120947 (1426) und 120990 (1426).
Lagen:
15 VI¹⁸⁰. Reklamanten.
Zählungen:
Alte Foliierung: 98 (neu 169) – 109 (neu 180). Neuere Foliierung: A. 1–180.
Ausstattung
Rubrizierungen:
Teil 1 (Bl. 1–132): Rubriziert, rote Überschriften und Unterstreichungen.
Teil 3 (Bl. 169–180): Rubriziert, rote Überschriften.
Initialen:
Teil 1 (Bl. 1–132): 2–4zeilige rote Lombarden, am Rand Vorgaben des Schreibers.
Teil 2 (Bl. 133–168): Raum für 2–3zeilige Initialen freigelassen, nicht ausgeführt.
Teil 3 (Bl. 169–180): Zweizeilige rote Lombarden.
Einrichtung:
Teil 1 (Bl. 1–132): Begrenzung des Schriftraums mit Stift, Schriftraum 15–16 × 9,5–10,5, 28–35 Zeilen.
Teil 2 (Bl. 133–168): Begrenzung des Schriftraums mit Stift, Schriftraum 15–15,5 × 10,5–11, 27–30 Zeilen.
Teil 3 (Bl. 169–180): Begrenzung des Schriftraums mit Stift, Schriftraum 16 × 9,5, 30–36 Zeilen. Am Rand alphabetische Gliederung in 35 Textabschnitte.
Schrift:
Teil 1 (Bl. 1–132): Jüngere gotische Buchkursive mit Schleifen von einer Hand.
Teil 2 (Bl. 133–168): Jüngere gotische Buchkursive von einer Hand.
Teil 3 (Bl. 169–180): Jüngere gotische Buchkursive von einer Hand.
Zusätze:
Korrekturen von der Hand der Schreiber, z.B. 10v, 44v, 77v und 107r, 140r und 165r, 171v und 177r. Gliedernde Marginalien 45v–48r, 62r–63r, 82v, 105r–106v, 135v, 141v und 147r, zudem 93r ein Quellennachweis von der gleichen Hand wie der letzte Nachtrag auf 131v–132r. Notazeichen 32v, 35r–v, 76r. 131v–132r und 167r–168r zeitgenössische Nachträge.
Hinweise
Bibliographischer Nachweis:
-
Bruckner, Albert: Scriptoria medii aevi Helvetica. Bd. 9, Schreibschulen der Diözese Konstanz. Stadt und Landschaft Luzern, Genf 1964, S. 30 (Angaben falsch, Verwechslung mit C 13 quarto)
-
Büchler-Mattmann, Helene: Das Stift Beromünster im Spätmittelalter, 1313–1500 Beiträge zur Sozial- und Kulturgeschichte, Beromünster 1976, S. 167
Repertorien:
-
Schneyer, Repertorium 1150-1350 Bd. 9, S. 592, Nr. 135
-
Schneyer, Repertorium 1350-1500, Johannes de Verdena Nr. 103
-
Schneyer, Repertorium 1350-1500, Johannes de Verdena Nr. 104
-
Schneyer, Repertorium 1350-1500, Johannes de Verdena Nr. 105
-
Schneyer, Repertorium 1350-1500, Johannes de Verdena Nr. 106
Zugriffs- und Benutzungsbestimmungen
Urheberrecht Metadaten:
Die Katalogdaten stehen unter der Lizenz CC-BY zur Weiternutzung zur Verfügung.
Bearbeitungsstand
Interne Bearbeitung:
-
Verzeichnung=Description=Inventaire; Nov. 2017; HAN-Katalogisierungsregeln; Katalogisierung Projekt Beromünster; Führer/Mangold
Identifikatoren
Systemnummer:
991170473284505501
Andere Systemnummer:
-
(HAN)000324966DSV05
-
(EXLNZ-41SLSP_NETWORK)991170473284505501
-
(41SLSP_UBS)9972419266005504